
31/12/1999
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 26
Duration: 04:39
Litir 26: Bleideagan Arbhair
An do cheannaich sibh pacaid de “Bhleideagan Arbhair” anns an uine bhig a dh’fhalbh? O – gabhaibh mo lethsgeul. Nach eil fios agaibh de th’ann ann am Bleideagan Arbhair? A uill, cha robh fios neo agamsa gus an cuala mi aig pàist’ e. Bha e a’ bruidhinn mun stuth a chuireas tu ann am bobhla airson do bhracaist. Bha e a’ ciallachadh Corn Flakes. Ach ’s dòcha gun can mise dìreach Corn Flakes fhèin.
An do mhothaich sibh a-riamh gu bheil rudeigin air gach pacaid de Chorn Flakes, co-dhiù nuair nach eilear a’ sanasachd airson Star Wars neo gnothach dhen t-seòrsa. ‘S e eun a th’ann – coileach. Ach carson a tha a’ chompanaidh a tha a’ deanamh Corn Flakes – Kelloggs – a’ cur a leithid de dh’eun air na pacaidean aca? Uill, chuala mi stòiridh mu dheidhinn sin agus innsidh mi dhuibh i ann am mionaid.
Ach an toiseach, tha mi airson innse dhuibh mu dheidhinn mo chuairt o chionn ghoirid don Chuimrigh. Bha mi anns a’ cheann a tuath, ann an Snowdonia mar a theirear anns a’ Bheurla, agus abair thusa gu bheil an dùthaich sin brèagha. Ach a-bharrachd air a’ bòidhchead, tha an sgìre gu math inntinneach do Ghàidheil na h-Alba. Chì sinn, ann a sin, mar a dh’fhaodadh suidheachadh na Gàidhlig a bhith ann an Alba nan robh sinne cho làidir mu dheidhinn ar cànain ‘s a tha na Cuimrich mu dheidhinn a’ chànain aca fhèin.
Chuala mi an t-uabhas Chuimris air a bruidhinn air na sràidean agus ann am bùthan. Bha i ri fhaicinn air soighnichean da-chànanach air feadh an àite. Agus far nach robh muinntir an àite ag aontachadh ris an litreachadh air na soighnichean Cuimreach, bha iad air peant a chur thairis orra. ’S cinnteach gum biodh iad gu math trang air na soighnichean Gàidhlig ann an Alba!
Tha a’ Chuimris agus a’ Ghàidhlig gu math eadar-dhealaichte o chèile, agus cha b’urrainn dhomh bun neo bàrr a dheanamh dhen chòmhradh a chuala mi. Ach chunnaic mi corra fhacal, an siud ’s an seo, air soighnichean agus air a’ mhap, a bha a’ toirt faclan Gàidhlig gu mo chuimhne. Mar eisimpleir, canaidh iad traeth airson tràigh, craig airson creag, afon airson abhainn agus mawr airson mòr. Canaid iad moel airson maol, amser airson aimsir, nuair a tha i a’ ciallachadh “tìm” co-dhiù agus, far a chanas sinne “prìomh”, canaidh iadsan prif.
Ach thog aon fhacal m’aire gu h-àraidh. B’e sin am facal aca airson “coileach” – ceiliog. Nuair a chunnaic mi sin, smaoinich mi gu robh e car coltach ris an fhacal Ghàidhlig. Ceiliog, coileach. Ach a-bharrachd air a sin, thug e air ais do mo chuimhne an stòiridh a chuala mi, ann am badeigin, o chionn fhada, mun Chorn Flakes. Agus ma ’s math mo chuimhne, seo mar a chuala mi e.
Bha Mgr Kellogg a’ coimhead airson dealbh a chuireadh air a’ phacaid nuair a chruthaich e Corn Flakes o chionn fhada. Bha Cuimreach ag obair dha, agus thuirt esan ri Kellogg, “Carson nach cuir sibh coileach oirre?”
“Carson fon ghrèin a chuirinn coileach oirre,” dh’fhaighnich am fear eile.
“Uill,” thuirt an Cuimreach, “tha an t-ainm Kellogg uabhasach fhèin coltach ris an fhacal airson coileach anns a’ chànan againn fhèin – ceiliog. Mar sin, bhiodh e glè shnog nan cuireadh sibh dealbh de choileach air a’ phacaid.”
Dh’aontaich Kellogg ris agus ’s e coileach a th’air a’ phacaid fhathast. Ma ’s breug bhuam e, ’s breug thugam e!
Fàgaidh mi sibh le smuain eile mu dheidhinn eòin agus cànan nan Cuimreach. Tha eun ann a tha dubh is geal, agus air a bheil ainm ann am Beurla a thàinig gu dìreach bhon Chuimris. Dè th’ann? Innsidh mi sin dhuibh an ath sheachdain.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing ghràmair na seachdaine
Gnàths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.