
20/04/2001
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 94
Duration: 04:45
Litir 94: Abairtean ceangailte ri coin
Chan eil cù agam is cha robh a-riamh. Bha cat agam is èisg òir, agus tha peataichean de sheòrsaichean eile aig a’ chloinn agam – luch agus muc-ghini. Ach cha do cheannaich sin cù a-riamh.
Tha mo nighean, a tha gu math measail air beathaichean, dhen bheachd gu bheil rudeigin agam an aghaidh coin. Chan eil sin fìor. Gach trup a thig caraid don taigh againn le cù, bidh mi tric a’ seachnadh nan daoine airson beagan mhionaidean airson cluich leis a’ chù. Gu h-àraidh ma ’s e Labrador a th’ ann.
Ach tha deagh adhbhar aice a bhith a’ gearain, tha i ag ràdh. Chan e na tha mi a’ dèanamh is coireach, ach na tha mi ag ràdh. Tha i a’ cumail a-mach gum bi mi tric, nam chainnt, a’ cur sìos air coin. Cuine? Uill, nuair a chleachdas mi gnàths-cainnt neo samhladh Gàidhlig. Tha mòran ann de a leithid anns a bheil coin agus, mar as trice, ’s e droch shamhladh a th’ ann.
Mar eisimpleir, ma bhios mo nighean fhathast na leabaidh aig aon uair ’s deug sa mhadainn air an deireadh-sheachdain, bidh mi ag ràdh rithe, “Tha thu cho leisg ri cù.” Bidh i feargach an uairsin, chan ann air sgàth ’s gun do rinn mi càineadh oirre fhèin, ach o chionn ’s gun do “chuir mi sìos” air coin. “Carson,” bidh i a’ faighneachd, “a tha sibh ag ràdh gu bheil coin leisg? Chan eil iad. Tha cuid de choin ann a tha leisg agus cuid nach eil.”
“Dìreach mar òigridh!” bidh mi a’ freagairt!
Tha an dearbh sheòrsa de bheachd aice air samhladh eile a thig gu mo bhilean bho àm gu àm – gu bheil cuideigin “cho crosta ri seann chù.” Chan e dìreach gu bheil mi a’ dèanamh dì-meas air coin a tha a’ cur dragh oirre, ach gu bheil mi a’ dèanamh dì-meas air an aois. “Agus cha bhi òigridh a’ dèanamh dì-meas air am pàrantan uair sam bith air sgàth ’s gu bheil iad nas sine?” bidh mi a’ faighneachd! Agus cò aig m’ aois-san a bhios a’ cur sìos air an aois? Tha urram ann an aois, thathar ag ràdh agus, mar as sine a dh’fhàsas sinn, ’s ann as làidire a tha sinn dhen bheachd gu bheil sin fìor!
Uaireannan, ma bhios mi claoidhte aig deireadh seachdain, canaidh mi gu bheil mi “cho sgìth ri cù.” Ma bhios mi tinn, bidh mi ag ràdh, “tha mi cho tinn ri cù.” Agus ma bhios a’ chlann rudeigin mì-mhodhail (rud nach tachair tric, tha sibh a’ tuigs’), canaidh mi riutha, “tha sibh cho mì-mhodhail ri cù.” Agus cuiridh sin fearg air mo nighinn. “Ciamar as urrainn do choin a bhith mì-mhodhail?” bidh i a’ faighneachd. “’S e dìreach daoine a tha mì-mhodhail!”
Tha puing aice, chanainn. Chan ann tric a nochdas cù ann an samhladh nuair a thathar a’ bruidhinn mu rudan tlachdmhor, brèagha, snog. Cuin’ a chuala sibh cuideigin ag ràdh, “cho laghach ri cù” neo “cho bòidheach ri cù”? Agus tha sinn a’ cur iongnadh orm, oir tha Gaidheil an latha an-diugh, gu h-àraidh an fheadhainn a tha ri croitearachd neo cìobaireachd, measail gu leòr air coin.
Tha cuimhn’ agam air iomhaigh a chunnaic mi o chionn iomadach bliadhna ann an New Zealand. Bha i shuas faisg air na beanntan as àirde anns an dùthaich ann an sgìre a chaidh a leasachadh le cìobairean Gaidhealach. Air an iomhaigh, bha na faclan Gàidhlig seo: “Beannachdan air a’ chù chaorach.” Dè mu dheidhinn samhladh eile, ma tha – “cho beannaichte ri cù”?! Mmm, chan eil mi cinnteach mu dheidhinn sin!
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing ghràmair na seachdaine
Gnàths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.