
05/10/2001
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 118
Duration: 05:10
Litir 118: Sir Pòl Edmund de Strzelecki
A bheil an t-ainm Sir Pòl Edmund de Strzelecki a’ ciallachadh dad dhuibh? Cuiridh mi geall nach eil, ach, o chionn ceud gu leth bliadhna, bha mòran Ghaidheal gu math eòlach air ainm, agus bha a’ chuid a bu mhotha aca dhen bheachd, a rèir choltais, gur e trustar a bh’ ann. Nuair a chanas mi Gaidheil, tha mi a-mach air Gaidheil Astràilia agus, ann an meadhan an naoidheamh linn deug, cha bu bheag an àireamh aca.
’S e duine-uasal Pòlainneach a bh’ ann an Strzelecki, agus thàinig e a dh’Alba turas nuair a bha e òg. Chuir e seachad ùine air an fhearann aig Pàdraig Sellar ann an Srath Nabhair, às an deach na daoine dùthchasach fhuadachadh. Tha e coltach gu robh Strzelecki dhen bheachd gu robh Sellar a’ dèanamh rudan math’ ann, is ga adhartachadh airson an t-saoghail mhòir. Ach cha b’ e sin an t-adhbhar a bha gràin aig Gaidheil Astràilia air.
Chaidh e a dh’Astràilia ann an ochd ceud deug, trithead ’s a naoi (1839), agus cha b’ fhada gus an robh e air a dhol a-mach don dùthaich, a’ rannsachadh sgìrean iomallach. Bliadhna as dèidh sin, chaidh e tro cheann an ear-dheas New South Wales, eadar Sydney agus Melbourne, nach robh aithnichte idir do na daoine geala. No, ’s e sin a bha Strzelecki a’ smaoineachadh co-dhiù.
Chuir e seachad còrr is dà mhìos anns na beanntan is coilltean mus do ràinig e Melbourne, a bha dìreach na bhaile beag bìodach aig an àm. Lorg e aibhnichean, lochan is beanntan dhan tug e ainmean agus, don sgìre gu lèir, thug e an t-ainm Gipps’ Land, as dèidh Riaghladair New South Wales, Sir Seòras Gipps, an t-ainm a th’ air fhathast.
Ach chuir sin caothach air na h-Albannaich, oir bha iadsan a’ cumail a-mach gu robh fear dhen fheadhainn aca fhèin air a bhith ann roimhe, agus gu robh e fhèin air ainmean a chur air na beanntan is eile. Agus chuir e an t-ainm air an sgìre air fad “Caledonia Australis”.
B’ esan Aonghas Mac a’ Mhaoilein. Bhuineadh e don Eilean Sgitheanach, ged a bha e air ùine a thoirt seachad ann am Barraigh cuideachd, agus bha e ag obair mar mhanaidsear-stuic aig fear de na h-uachdarain Albannach ann an New South Wales. Chaidh e air cuairt fhada tro Chaledonia Australis ach – agus seo a’ mhearachd a rinn e – cha do dh’fhoillsich e càil mu dheidhinn don mhòr-shluagh.
Bha diofar bheachdan air na bha a’ gluasad an dithis fhear-rannsachaidh. Thuirt luchd-taic Strzelecki nach robh Mac a’ Mhaoilein na fhear-rannsachaidh ceart anns an t-seadh ’s nach robh e airson fiosrachadh a leigeil ma sgaoil mu na h-àiteachan a lorg e; bha e a’ cleith an fhiosrachaidh gus am faigheadh e fhèin buannachd às le bhith a’ cur crodh is caoraich air an fhearann as fheàrr mus robh fios aig duine sam bith eile mu dheidhinn.
Air an làimh eile, thog luchd-taic Mhic a’ Mhaoilein iomhaigh dheth mar dhuine iriosal nach robh idir airson cliù a choisinn dha fhèin am measg àrd-urrachan na dùthcha. Cha robh e ag iarraidh a bhith cliùmhor, mar a bha Strzelecki. Agus chaidh na casaidean air ais is air adhart, le gach taobh a’ dèanamh dheth gur e am fear eile a bha fèineil.
Chan eil an deasbad buileach seachad an-diugh, agus beachdan làidir ann fhathast airson, agus an aghaidh, Mhic a’ Mhaoilein. Ach bha aon sluagh ann an Astràilia a bha coma mu dheidhinn – na daoine dubha a bh’ air a bhith a’ fuireach ann airson nam mìltean bhliadhnaichean, fada mus robh guth air Caledonia neo air a’ Phòlainn, neo air Sir Seòras Gipps.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing ghràmair na seachdaine
Gnàths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.