
13/06/2003
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 206
Duration: 04:45
Litir 206: Uamh Rab Ruaidh
Gu tuath air Inbhir Snàthaid, air bruach an ear Loch Laomainn, tha àite air a bheil Uamh Rab Ruaidh. Chan eil ach aon Rab Ruadh a b’ urrainn a bhith ann, gu h-àraidh anns an sgìre sin – an Griogarach. Rab Ruadh MacGriogair. A rèir beul-aithris, nuair a bha e na eucoireach, chaidh e am falach anns an uaimh.
Chan e uamh cheart a th’ ann ach toll am measg chreag a th’ air tuiteam an aghaidh a chèile, ach saoilidh mi gum biodh e doirbh do dhaoine a lorg mura robh fios aca cà’ robh i. An-diugh, tha sanas ann air a’ cheum-choiseachd a tha a’ leantainn bruach an ear an locha, agus air na creagan ri taobh na h-uamha, tha cuideigin air sgrìobhadh ann am peanta geal am facal “CAVE”. ’S e sin, air neo gu robh sgoilear Laidinn ann a bha ag iarraidh air daoine a bhith air am faiceall leis an fhacal – CAVE!
Bhiodh e coltach gun do chleachd Rab Ruadh, no Rob Ruadh mar a chanas cuid ris, an uamh sin oir bhuineadh e do na Tròisichean agus airson greis bha e na uachdaran aig Inbhir Snàthaid – mus deach cùisean na aghaidh. Ach tha e coltach gu robh na seann daoine cuideachd dhen bheachd gu robh Rab eile air an uamh a chleachdadh, fada mus robh guth air a’ Ghriogarach. Tha mi a’ ciallachadh Raibeart Brus, Rìgh na h-Alba, oir bha esan anns an sgìre timcheall Loch Laomainn nuair a bha e os cionn ar-a-mach an aghaidh Rìdh Eideard Shasainn a bha a’ feuchainn ri Alba a chur fo smachd.
Tha Slighe Taobh an Iar na Gaidhealtachd a’ dol seachad air àite eile a tha co-cheangailte ris a’ Bhrusach beagan gu tuath air Loch Laomainn, eadar a’ Chrìon Làraich agus Taigh an Droma, air a bheil Dail Rìgh. Anns a’ bhliadhna trì-deug ’s a sia (1306), bha batail ann a sin eadar feachd a’ Bhrusaich agus feadhainn de Chloinn ’ic Dhubhghaill Latharna a bha nan nàimhdean dha.
Thathar ag ràdh gun do rinn am Brusach agus a chompanaich dol-às le bhith a’ tilgeil an cuid arm mòra, a bha ro throm dhaibh, ann an lochan. ’S e an t-ainm a th’ air an lochan chun an là an-diugh Lochan nan Arm, ged nach urrainn dhomh ràdh co-dhiù chaidh ball-airm sam bith a lorg ann.
Tha sinn a-nise letheach-slighe air an rathad eadar Muileann Dhaidh agus an Gearasdan ach mus fhàg sinn an Leamhnachd buileach, tha mi airson tilleadh ann airson criomag de bheul-aithris a thoirt dhuibh mu Rab Ruadh, a bha na ghaisgeach do na Gaidheil, ged a bha e na eucoireach do dh’ùghdarrasan a’ Chrùin.
Bha Rab eòlach air seann bhanntrach a bha bochd ach fialaidh. Gheibheadh e fhèin is mòran eile deoch is biadh aig an taigh aice gu math tric. Là bha seo, chaidh e a chèilidh oirre agus chunnaic e gu robh i muladach.
“Gu dè tha ceàrr oirbh, a bhean?” dh’fhaighnich e.
“Och,” ars’ ise, “bidh am bàillidh a’ tighinn an-diugh airson a’ mhàil agus chan eil airgead agam dha.”
Thug Rab airgead dhi, airson a’ mhàil, bho sporan fhèin, agus thug an t-seann bhean taing mhòr dha. Thàinig am bàillidh airson a’ mhàil mar a bha dùil, ach air an rathad dhachaigh ann an àite sàmhach, agus e leis fhèin, thachair Rab Ruadh ris. Thug Rab a h-uile sgillinn a bh’ aige bhuaithe, a’ faighinn a chuid airgid air ais, is a’ dèanamh prothaid a bharrachd, agus a’ cur ris a’ chliù aige mar fhear de phrìomh ghaisgich na Gaidhealtachd.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-ghràmair na seachdaine
Gnàths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.