
27/06/2003
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 208
Duration: 04:51
Litir 208: Linne Fhaolain
Faisg air Seapail Fhaolain ann an Srath Fhaolain tha abhainn ann air a bheil Uisge Fhaolain. Anns an abhainn, tha linne air a bheil Linne Fhaolain. Dh’fhàg Naomh Faolan dìleab mhòr as a dhèidh anns an dùthaich sin, mar a chì sibh!
Anns an t-seann aimsir, bhiodh daoine a bha a’ fulaing le tinneas-inntinn air an cur fodha anns an linne, a tha gu math domhainn. Bhiodh aca ri naoi clachan a thogail à bonn na linne agus bhiodh aca ri coiseachd trì tursan timcheall gach fir de thrì cùirn air bruach na h-aibhne, a’ tilgeil clach air gach càrn gach turas. An uair sin bhiodh iad air an ceangal le ròp gus nach fhaigheadh iad air gluasad, is bhiodh iad air am fàgail anns an t-seann seapail fad oidhche le dìreach feur orra airson an cumail blàth.
Thathar ag ràdh gun do rinneadh leigheas air iomadach duine anns an dòigh sin. Ach thathar ag ràdh cuideachd nach eil cumhachd leigheis aig an linne tuilleadh. Chaill i a cumhachd nuair a thuit tarbh innte, agus coin an tòir air.
Ma tha sibh air a bhith ann an Taigh-tasgaidh na h-Alba ann an Dùn Eideann, ’s dòcha gum bi sibh eòlach air dà rud àrsaidh aig a bheil ceangal do Naomh Faolan – a bhachall agus a chlag. Uill, leis an fhìrinn innse, chan eil a bhachall gu lèir ann – dìreach an ceann dheth, am pìos air am biodh duine a’ greimeachadh. ’S e an t-ainm a th’ air “an Coigreach”. Fhuair e an t-ainm sin leis gum biodh daoine ga thoirt leotha a dh’àiteachan fad air falbh airson rudan a chaidh a ghoid a thoirt air ais. Bhiodh am fear air an robh an t-uallach airson an Coigreach a ghlèidheadh, a’ faighinn ceithir sgillinn no paidhir bhròg, agus biadh airson aon oidhche, nuair a bhiodh e a’ falbh leis a dh’iarraidh crodh a bh’ air an iomain gu gleann eile fad air falbh.
’S e an t-ainm a bh’ air an fhear a chumadh rudan mar sin “an Deòr”, facal às a bheil an sloinneadh Dewar (Mac an Deòir) a’ tighinn an-diugh. B’ e a’ chiad Phrìomh Mhinistear ann an Alba, Dòmhnall Mac an Deòir nach maireann, fear de shliochd a’ chinnidh sin. Chanadh daoine “Deòr a’ Bheàrnain” ris an fhear a bha an urra ri clag Naoimh Fhaolain, oir ’s e “am Beàrnan” a chanadh iad ris a’ chlag fhèin. Bha àite sònraichte aig a’ chlag nuair a bhathar a’ crùnadh Rìgh Seumas IV ann an ceithir-deug, ochdad ’s a h-ochd (1488). Ach bha e air a ghoid bhon t-seapail, far an robh e crochte, le fear-turais Sasannach dà bhliadhna ro dhèireadh an ochdamh linn deug (1798) agus bha e air a thilleadh a dh’Alba dìreach ann an ochd-deug, seasgad ’s a naoi (1869).
Bidh sibh a’ mothachadh gu robh an clag fhathast anns an t-seann seapail nuair a bhiodh daoine, a bha a’ fulaing le tinneas-inntinn, air am fàgail ann airson na h-oidhche, as dèidh gun deach am bogadh anns an abhainn. Gu dearbh, bhiodh an clag os an cionn fhad ’s a laigheadh iad, fliuch is gun teas. Anns an fhìor sheann aimsir, bhiodh daoine a’ creidsinn ann an leigheas mar sin, ach bha droch bheachd aig ministear na sgìre air a’ chùis ann am meadhan an naoidheamh linn deug.
“Cha chuala sinn guth air gin a chaidh am feabhas,” thuirt e, “ach, air feasgar fuar geamhraidh, dhèanadh an gnothach deuchainn mhath air duine sam bith a bha am beachd a bhith a’ toirt a’ chreidsinn gu robh tinneas-inntinn air.”
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-ghràmair na seachdaine
Gnàths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.