
26/09/2003
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Litir 221: A chaoidh, gu bràth, agus riamh no riamh
Fhuair mi teachdaireachd tron phost-dealain an là eile bho fhear anns na Stàitean Aonaichte mu na dòighean a th’ againn ann an Gàidhlig airson never a ràdh. Bu mhath leam sin a dhèanamh mar chuspair na Litreach seo.
Ma tha sibh ag iarraidh faighinn a-mach mar a chanas sibh never, mholainn anns a’ chiad dol-a-mach gun coimhead sibh ann am faclair Beurla gu Gàidhlig no anns an leabhar a chaidh a dhèanamh le Sabhal Mòr Ostaig air a bheil “An Stòr-Dàta Briathrachais Gàidhlig”. Tha trì rudan acasan fo “never”: a chaoidh, gu bràth, agus riamh no (a-)riamh.
Chan e sin deireadh na sgeòil, ge-tà. Tha còig dòighean eile ann airson “never” a ràdh a tha a’ tighinn gu m’ inntinn an-dràsta. Gu sìorraidh, tuilleadh, am feasd, gu suthainn agus uair sam bith. Sin ochd dòighean uile gu lèir agus chan àichinn gu bheil barrachd na sin ann.
Bu mhath leam aon rud cudromach a ràdh mu dheidhinn riamh no a-riamh. Tha e an-còmhnaidh a’ seasamh airson rudeigin a thachair anns an ùine a chaidh seachad. Bidh an fheadhainn eile mar as trice a-mach air rudan a thachras anns an ùine a tha romhainn.
Faodaidh a-riamh a bhith a’ ciallachadh “ever” cuideachd. Mar eisimpleir, tha e cho math ’s a bha e a-riamh, “he’s as good as he ever was.” Ach le gnìomhair àicheil, tha e a’ ciallachadh “never”. Cha do dh’fheuch mi sin a-riamh. “I never tried that” no “I have never tried that.” Uaireannan, bidh daoine ag ràdh riamh-roimhe, “never before.” Cha robh mi an seo riamh-roimhe – “I was never here before now.”
Canaidh sinn a-chaoidh cuideachd airson “never”, le gnìomhair àicheil, agus a’ coimhead air adhart. Mar eisimpleir, cha till e a-chaoidh, “he will never return.”
Tha am facal bràth a’ ciallachadh “judgement” agus tha gu là a’ bhràth a’ ciallachadh “until judgement day”. Tha sin air a ghiorrachadh gu gu bràth – “for ever”. Agus, mar as trice, canaidh daoine “gu bràch” mar gu robh “ch” aig an deireadh, seach “th”. Alba gu Bràth! – “Scotland for Ever!” Ach, le gnìomhair àicheil, tha gu bràth a’ ciallachadh “never”. Cha till mi gu bràth, “I will never return”.
Tha gu sìorraidh bràth a’ ciallachadh “for ever and ever” ach, le gnìomhair àicheil, a-rithist, faodaidh gu sìorraidh seasamh airson “never”. Mar eisimpleir, cha nochd iad gu sìorraidh, “they will never appear”. Tha ciall car coltach air gu suthainn, ged nach cluinnear gu tric e. Cha till iad gu suthainn is gu sìorraidh, “they will never ever return”.
Tha am feasd a’ ciallachadh “for ever”, agus dh’fhaodadh tu ràdh cha tig e am feasd – “he will never come”. Agus tha tuilleadh a’ ciallachadh “more” no “any more”. A-rithist, le gnìomhair àicheil teachdail, tha e a’ ciallachadh “never”; cha till e tuilleadh, “he will never return”. Ach a’ coimhead air ais, tha e a’ ciallachadh “any more”, leithid cha tàinig i tuilleadh, “she didn’t come any more”.
Agus tha uair sam bith ann. Tha sin a’ ciallachadh “any time” ach dh’fhaodadh e bhith air eadar-theangachadh mar “never” cuideachd. Mar eisimpleir, chan òladh e deoch làidir uair sam bith – “he would never drink alcohol.”
Thog mo charaid anns na Stàitean ceist. Am bi am facal idir air a chleachdadh airson “never”? Uill, chanainn gu bheil idir a’ ciallachadh “at all”. Canaidh an duine aig a bheil toll na phòcaid, “Chan eil airgead agam idir”. Ach chan eil sin a’ ciallachadh nach bi airgead aige uaireigin. ’S e nas miosa dheth buileach am fear a chanas, “Cha bhi airgead agam gu bràth” oir bidh e bochd airson a’ chòrr de bheatha.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-ghràmair na seachdaine
Gnàths-cainnt na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.