
12/12/2003
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 232
Duration: 05:07
Litir 232: An t-Eilean Ghorm
Bha mi ag innse dhuibh an t-seachdain sa chaidh mu dheidhinn an Eilein Ghuirm air an do rinn Màrtainn MacIlleMhàrtainn aithris anns an leabhar aige air eileanan na h-Alba, a nochd ann an clò an toiseach o chionn trì cheud bliadhna. Chaidh criubha soithich Shasannaich air tìr, agus thog iad càrn, no tùr, de dh’fhiodh airson ’s gum faicte an t-eilean, oir bha e gu math ìosal.
Uill, chan e maraichean a-mhàin a chunnaic e, oir chuala am ministear a rinn aithris air a’ chùis do MhàcIlleMhàrtainn, an t-Urramach Iain MacSuain, gum faca cuid de mhuinntir Cholasa e, agus iad aig mullach cnuic anns an eilean aca fhèin air là brèagha. Bha iad cinnteach gur e tìr a bh’ ann, ged nach robh iad air dad fhaicinn ann a sin riamh-roimhe.
Nuair a chuala Mgr MacSuain bhon mharaiche Shasannach gu robh a chriubha air tùr-fiodha a thogail anns an “Eilean Ghorm”, thuig e gur e sin a chunnaic muinntir Cholasa bhon chnoc aca. Bha an t-eilean ro ìosal airson fhaicinn, a chionn ’s gu robh e fad air falbh. Ach ghabhadh an tùr-fiodha fhaicinn, agus do mhuinntir Cholasa bha e mar gu robh eilean air nochdadh gun rabhadh a-mach às a’ chuan.
Às dèidh gun deach an samhradh sin seachad, chan fhaca na Colasaich an tùr-fiodha, no an t-Eilean Gorm, a-chaoidh tuilleadh. Carson? Uill, bha MacIlleMhàrtainn dhen bheachd gur e a’ ghaoth a bu choireach – gun do chuir stoirmean an tùr as a chèile. Agus às aonais an tùir, cha robh sgeul air an eilean – co-dhiù do mhuinntir Cholasa.
Ach chan eil sin a’ mìneachadh mar a chaidh an t-eilean, a bharrachd air an tùr, às an t-sealladh buileach glan. No mar nach eil aithris againn air bho sheòladairean eile. Chan eil eilean air a’ chairt-mhara ann a sin an-diugh – agus cha robh a leithid air na seann mhapaichean nas mò.
Ach tha an aon rud fìor mu eilean eile a nochdas ann am beul-aithris nan Gaidheal – Rocabarra. Thathar ag ràdh gu bheil Rocabarra, a tha, no a bha, na eilean beag anns a’ Chuan Siar, air nochdadh os cionn na mara dà thuras. Agus dà thuras chaidh e fodha a-rithist. Thathar ag ràdh, ma nochdas e treas turas, gun tig an saoghal gu crìch. Gu dearbh, theirte “Nuair a thig Rocabarra ris, is dual gun tèid an saoghal a sgrios.” Nuair a thig Rocabarra ris, is dual gun tèid an saoghal a sgrios.
Tha Eilean Reachra eadar Alba is Eirinn agus tha cuid air a bhith dhen bheachd gur dòcha gur e sin an t-Eilean Gorm air an robh am maraiche Sasannach a-mach. Ach chanainn gu bheil e ro fhaisg air Eirinn airson sin. Is dòcha nach bi fios againn a-chaoidh air co-dhiù bha an aithris a rinn am maraiche Sasannach fìrinneach no breugach. No an robh an t-Urramach Iain MacSuain a thug am fiosrachadh gu Màrtainn MacIlleMhàrtainn e fhèin fìrinneach no breugach, oir tha e coltach gu robh e rudeigin measail air an stuth ruadh, ma tha sibh gam thuigs’.
Cha deach MacIlleMhàrtainn faisg air an Eilean Ghorm, ach chaidh e a Cholasa agus don eilean a tha ceangailte ris ach a-mhàin nuair a bhios an làn ann – Orasa. Nuair a bha e ann, dh’iarr fear an taighe air Màrtainn am Bìoball aige a thoirt dha air iasad airson leigheas a dhèanamh air cuideigin a bha tinn leis an fiabhras. Chleachd e am Bìoball mar ghaotharan airson am fear tinn fhionnarachadh. ’S e seann chleachdadh a bh’ ann, agus tha e coltach gum b’ iad duilleagan a’ Bhìobaill an fheadhainn a b’ fheàrr a dhèanadh a’ chùis.
Faclan na seachdaine
Abairtean na seachdaine
Puing-ghràmair na seachdaine
Seanfhacal na seachdaine
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.