
12/05/2006
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 358
Duration: 05:48
Litir 358: Long nan Daoine
Tha cuid de dhaoine a’ creidsinn gu mòr ann an co-fheall. Conspiracy theorists mar a chanar riutha ann am Beurla. Uill, leugh mi rudeigin an là eile mu cho-fheall co-cheangailte ri fìor dhroch thachartas air a’ Ghàidhealtachd. An e an fhìrinn a th’ ann? Chan eil fhios agam – ach seo an stòiridh.
Thòisich e anns a’ bhliadhna seachd ceud deug, trithead ’s a naoi (1739). Bha sin dìreach sia bliadhna ro Bhliadhna a’ Phrionnsa. Sheòl long Èireannach a-steach a Loch Bràcadail anns an Eilean Sgitheanach. ’S e an William an t-ainm a bh’ oirre agus bhuineadh i do phort ann an Contae an Dùin air a bheil Dòmhnach Daoi. ’S e Uilleam MacDhaibhidh an t-ainm a bh’ air an sgiobair agus, gu dearbh, chan e deagh dhuine a bh’ ann.
Nuair a bha an William aig acair ann an Loch Bràcadail, chaidh cuireadh a thoirt do bhuidhnean de mhuinntir an àite dhol air bòrd. Nuair a bha iad air bòrd, chaidh an toirt am bruid. Bha na Sgitheanaich gu bhith nan tràillean ann an Ameireagaidh. Dh’fhàg an William an t-Eilean Sgitheanach le seasgad duine air bòrd.
Ach cha robh i deiseil. Chaidh i a-null gu Fionnasbhagh anns Na Hearadh agus Loch Portain ann an Uibhist a Tuath. Thug an criutha tuilleadh dhaoine am bruid anns na h-àiteachan sin. Bha a-nise còrr is ceud duine air bòrd.
Rinn an soitheach air Dòmhnach Daoi ann an Èirinn. Ach, air an t-slighe, stad i far costa Dhiùra. Bha dithis bhoireannach tinn agus bha boireannach eile an dùil leanabh a bhith aice an ceann greis bheag. Chaidh an cur air tìr ann an Diùra gun rud sam bith ach an t-aodach a bh’ orra.
Nuair a ràinig an soitheach Èirinn, bha na Gàidheil air an glasadh ann an dà shabhal air iomall a’ bhaile. Bha an criutha a’ dèanamh an long deiseil airson turas cuain a dh’Ameireagaidh. Ach air an oidhche, rinn mòran de na Gàidheil dol-às. Cha robh air fhàgail sa mhadainn ach ochd duine deug – feadhainn a bha ro shean airson teicheadh.
Chaidh MacDhaibhidh, an sgiobair, gu maighstir-lagha. Bha e ag iarraidh gum biodh “na h-eucoraich” air an cur an grèim. Ach bha am maighstir-lagha amharasach mun ghnothach. Dh’iarr e air MacDhaibhidh dearbhadh gur e eucoraich a bh’ annta. Agus cha b’ urrainn dha.
An uair sin thòisich na daoine air tighinn a-steach. Chuala am maighstir-lagha mar a thachair dhaibh, is gu robh iad air an cur am bruid. Chuir e barantas a-mach airson MacDhaibhidh a chur an grèim.
Ach chan e MacDhaibhidh a-mhàin. ’S e am fear a bh’ air iarraidh air MacDhaibhidh an obair ghràineil aige a dhèanamh Tormod MacLeòid à Beàrnaraigh na Hearadh. Bha am barantas ga ainmeachadh-san cuideachd. Ach cha robh sgeul air MacLeòid no MacDhaibhidh. Bha iad air teicheadh.
Agus dè thachair do na Gàidheil? Uill, chaidh mòran aca dhachaigh. Ach dh’fhuirich feadhainn ann an Èirinn.
Thathar a’ cuimhneachadh an William an-diugh mar “Long nan Daoine”. Ach càit an robh an co-fheall? Uill, bha na cinn-chinnidh, Dòmhnallach Shlèite agus MacLeòid Dhùn Bheagain, an sàs anns a’ ghnothach. Ach mus deach an dìteadh ann an cùirt airson a bhith ri tràilleachd, chuir Ceann-suidhe Cùirt an t-Seisein, Donnchadh Foirbeis, stad air a’ chùis.
Sia bliadhna às dèidh sin, dhiùlt na cinn-chinnidh sin dhol air taobh Theàrlaich Òig. An robh iad air bargan a dhèanamh leis an t-sàr-Hanoibhèirianach, Donnchadh Foirbeis?
Faclan na Litreach
Abairtean na Litreach
Puing-chànain na Litreach
Gnàths-cainnt na Litreach
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.