
28/07/2006
A letter for Gaelic learners with Roddy MacLean.
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 369
Duration: 05:11
Litir 369: Blàr na Lèine
An cuala sibh a-riamh mu chath air a’ Ghàidhealtachd air a bheil Blàr na Lèine? Nise, dè a’ Bheurla a th’ air sin? Field of the Shirt, nach e? Blàr na Lèine. Ach mar as trice, bidh daoine ag ràdh Field of the Shirts, agus tha iad a’ toirt adhbhar airson sin, mar a chì sinn tro thìde. Ach nach e Blàr nan Lèintean a bhiodh ann an Field of the Shirts? Co-dhiù tha an gràmar ceart no ceàrr – agus thig mi air ais don phuing sin airson deagh adhbhar – tha mi airson innse dhuibh dè thug orm smaoineachadh mu Bhlàr na Lèine – a thachair ann an còig ceud deug, ceathrad ’s a ceithir (1544).
Bha mi ann an Uibhist a Deas o chionn ghoirid, mar a bha mi ag ràdh anns an Litir mu dheireadh. Agus fhad ’s a bha mi ann, chaidh mi gu Taigh-tasgaidh Chill Donnain. Tha iomadach rud inntinneach ann agus tha mòran sgrìobhte ann an Gàidhlig, ged a tha làmh-an-uachdair aig a’ Bheurla ann, gu mì-fhortanach. B’ fheàrr leam gum biodh co-ionannachd eadar an dà chànan ann an àite mar sin, ach fàgaidh mi an deasbad sin gu latha eile.
Anns an taigh-thasgaidh, tha clach shnaighte ainmeil, air a bheil Clach Chlann ’ic Ailein. The Clanranald Stone ann am Beurla. Clach Chlann ’ic Ailein. Snaighte air a’ chloich tha suaicheantais Chlann ’ic Ailein. Thathar a’ smaoineachadh gun robh i air a snaigheadh anns an t-siathamh linn deug airson Iain Muideartach, ceann-cinnidh Chlann ’ic Ailein. Thathar a’ smaoineachadh cuideachd gun robh i bho thùs ann am balla ann an seipeal, no caibeal, anns an Tobha Mhòr, pìos beag sìos an rathad bho Chill Donnain.
’S e àite cudromach a bh’ anns an Tobha Mhòr ann an eachdraidh na h-Eaglaise anns na h-eileanan. Nuair a chaochail Iain Muideartach ann an còig ceud deug, seachdad ’s a ceithir (1574), bha e air a thiodhlacadh anns an Tobha Mhòr. Agus dh’fhàg e airgead airson caibeal ùr a thogail anns an àite sin. Thathar a’ dèanamh dheth gur ann an uair sin a chaidh Clach Chlann ’ic Ailein a dhèanamh.
Nuair a thòisich an caibeal air tuiteam às a chèile, chaidh a’ chlach a thoirt a-mach às a’ bhalla. Chaidh a cur am broinn na tobhta. Ach dh’fhaodadh duine sam bith a togail is a toirt air falbh. Agus ’s e sin a thachair. Ann an naoi ceud deug is naochad (1990), chaidh a’ chlach a ghoid. Chaidh a toirt gu ruige Lunnainn. Gu fortanach, fhuair Comunn Eachdraidh Uibhist a Deas air ais i às dèidh còig bliadhna.
Ach càite a bheil Blàr na Lèine a’ tighinn a-steach don ghnothach? Uill, bha Iain Muideartach an sàs anns a’ bhatail sin. Gu dearbh, bha e aig teis-meadhan a’ bhlàir. Ann an còig ceud deug is ceathrad (1540) chaidh e fhèin is an Rìgh, Seumas V, a-mach air a chèile. Chaidh Iain a chur don phrìosan. Bha e air a bhith na cheann-cinnidh airson deich bliadhna aig an ìre sin.
Leis gu robh e sa phrìosan, bha deasbad ann mu cò ghabhadh thairis ceannas a’ chinnidh aige. Thug na Frisealaich – Clann ’ic Shimidh – taic do charaid aig Iain – Raghnall. ’S e ban-Fhrisealach a bh’ ann am màthair Raghnaill, agus chaidh Raghnall fhèin a thogail mar dhalta aig na Frisealaich. Bha dà fhar-ainm aig na h-eileanaich air – Raghnall Gallta, leis gun do thogadh e ann an dùthaich ’ic Shimidh, agus Raghnall nan Cearc. Innsidh mi dhuibh mar a fhuair e an dàrna ainm sin, agus mu Bhlàr na Lèine, an ath-sheachdain.
Faclan na Litreach
Abairtean na Litreach
Puing-chànain na Litreach
Gnàths-cainnt na Litreach
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.