
15/02/2008
Litir na seachdain aig Ruaraidh MacIllEathain.
Last on
Clip
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh 450
Duration: 05:02
Litir 450: Èiteag
An t-seachdain sa chaidh, thug sinn sùil air An Sguabag Bhealaidh – òran Gàidhlig le Pòl Camshron à Blàr Athall mu chròladh, no curling. Chuir sinn crìoch air leis an rainn: “Sìos am bacan,” cluinn an sgiobair/“Seòl dhomh clach ri taobh na bioraid”/Siud air falbh, an èiteag bhinneach/’S i air chrith na gluasad.
Tha èiteag a’ ciallachadh clach gheal nach eil ro mhòr. Ach chan eil clachan cròlaidh geal mar as trice agus chan eil iad beag. Tha mi an dùil gun do chleachd an t-ùghdar e oir bha e air “clach” a chleachdadh anns an loidhne roimhe sin. Tha mi a’ smaoineachadh gur e an “èiteag bhinneach” the apex stone – an tè as fhaisge air a’ chròlach a tha a’ dìon a’ chòrr.
Tha an còigeamh rann a’ dol: ’S ann an sin tha ’n horo-gheallaidh/Ga toirt suas thar Sgòr na caillich/Rang a daimh le strì ga faire/’S laigh i ’m bàrr na cuairteig. Nise, seo far a bheil taic a dhìth orm. Chan eil fhios agam dè th’ ann an Sgor na caillich. Ma tha smuain agaibh fhèin nach cuir sibh fios thugam?
Tha an ath rann a’ dol mar seo: Eadar “togail” agus “dìonadh”/“Sgram an geàrd” no “sgailc a cliathaich”/Chan eil sean no òg nach miannaich/Bhith fo riar do bhuaireis.
Tha sin a’ toirt dhuinn tuilleadh briathrachais. Tha sgram an geàrd a’ ciallachadh “take out the guard stone” agus tha sgailc a cliathaich a’ ciallachadh “give her [ie the stone’s] side a sharp blow”.
Tha sinn gar toirt don rainn mu dheireadh, mu dheidhinn mar a bhiodh na cròlaich a’ gabhail tlachd aig deireadh an latha: ’S lìonar cuach de dh’fhuarag Athall/ Nithear òl do Bhròd Dhùn Chailleann/ Buaidh ’s cliù don Diùc tha againn/ Sàr chùl-taic na sguabaig.
’S e “fuarag Athall” Atholl Brose. Bithear a’ cur mel agus uisge-beatha ri min-choirce agus uisge airson a dhèanamh. Bhiodh na cròlaich a’ faighinn deoch às dèidh làimh cuideachd. Tha an t-òran ag ràdh Nithear òl do Bhròd Dhùn Chailleann – “a toast is made for the Dunkeld crowd”. Bhiodh farpaisean cròlaidh ann eadar muinntir Bhlàr Athall agus muinntir Dhùn Chailleann.
Chan e sin an t-òran gu lèir, ge-tà. Tha sèist ann a bhiodh air a seinn às dèidh a h-uile rann. Seo i: ’S i mo luaidh an sguabag bhealaidh/Chuireas snuadh an gruaidh nam fearaibh/’S i mo luaidh an sguabag bhealaidh/ ’S alag mhear nan cuairteag. The broom brush is my love, it puts colour in the mens’ cheeks, the broom brush is my love, as is the joyful task of the curling circles.
’S i an sgioba a bhuannaicheas an tè aig a bheil a’ chlach as fhaisge air an tee mar a chanar ris ann am Beurla. Bithear a’ comharrachadh chearcall timcheall an tee agus tha mi an dùil gur e sin “a’ chuairteag” a nochdas anns an òran.
Nuair a bha mi a’ rannsachadh na cùise seo, lorg mi seann dealbh de chròlaich air a’ Ghàidhealtachd anns na seasgadan dhen naoidheamh linn deug. ’S e fear Alasdair Urchardan à Baile nan Granndach a rinn an dealbh. An àite bhioran, ’s e botail fhiodha a bha iad a’ cleachdadh airson an tee a chomharrachadh agus tha iad sin anns an dealbh. Chuireadh luaidh sna botail airson an dèanamh trom gu leòr.
Uill, tha mi an dòchas gum bi am briathrachas beag a lorg mi na chuideachadh de sheòrs’ air choreigin do sgioba spòrs Craoladh nan Gàidheal is gum faigh sinn aithris bhuapa uaireigin air Farpais Cròlaidh na Cruinne ann an Gàidhlig!
Faclan na Litreach
Abairtean na Litreach
Puing-chànain na Litreach
Gnàthas-cainnt na Litreach
Broadcasts
- Fri 15 Feb 2008 11:55BBC Radio nan Gàidheal
- Sat 16 Feb 2008 10:55BBC Radio nan Gàidheal
Litir do Luchd-ionnsachaidh air LearnGaelic
Podcast
-
Litir do Luchd-ionnsachaidh
Litrichean Gaidhlig do luchd-ionnsachaidh. Gaelic letters for students of the language.